Του Ηλία Π. Παπαγεωργιάδη
Όταν το 4στερο στο Παρίσι είναι φθηνότερο από το 4στερο στη Χαλκιδική, δεν πανηγυρίζεις. Προβληματίζεσαι…
Πριν λίγες μέρες βγήκαν στη δημοσιότητα τα στοιχεία για τα ταξίδια των Ελλήνων στο εξωτερικό. Αύξηση σε όλα τα επίπεδα, δώσαμε 2,8 δις Ευρώ για να ταξιδέψουμε εκτός Ελλάδας = χαρές και πανηγύρια για πολλούς, που νομίζουν ότι αυτά τα στοιχεία είναι δείγμα ευημερίας για την Ελληνική κοινωνία. Μάλιστα τα συγκρίνουν με το 2009, όταν ήμασταν στα πρόθυρα χρεωκοπίας. Είναι όμως έτσι; Ή κάποιοι μπερδεύουν τα οικονομικά του κράτους με τα οικονομικά της πλειοψηφίας των Ελλήνων πολιτών;
Η Ελλάδα έγινε τουριστικά πολύ ακριβή
Αν κάποιος πάρει τις τιμές των καταλυμάτων 3, 4 και 5 αστέρων πριν 10 χρόνια και σήμερα, θα δει τεράστιες αυξήσεις, σπάνια κάτω από 100%, συνήθως μεταξύ 150% και 200%. Η εύκολη σκέψη (των επιφανειακά σκεπτόμενων) είναι ότι «οι ξενοδόχοι ανεβάζουν τις τιμές για να τα κονομήσουν», κάτι που συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις, όμως στις περισσότερες ισχύει κάτι άλλο:
Αυξήθηκαν υπέρμετρα οι φόροι στον τουρισμό
Πολλαπλασιάστηκε (όχι απλά αυξήθηκε) το κόστος της ενέργειας, βασικό στοιχείο του συνολικού κόστους ενός καταλύματος.
Μεγάλωσαν πάρα πολύ όλα τα υπόλοιπα έξοδα, άμεσα και έμμεσα
Όπως ήταν λογικό και ορθό, αυξήθηκαν σημαντικά οι μισθοί από τότε
Με την εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας ανέβηκε σημαντικά και το συνολικό μισθολογικό κόστος (δίκαιο για τον εργαζόμενο)
Η έλλειψη προσωπικού έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και οι καθυστερήσεις για την πρόσκληση νομίμων μεταναστών είναι τεράστιες.
Οι υποδομές μας είναι σε κακή κατάσταση, κυρίως επειδή οι τοπικοί άρχοντες δεν επενδύουν σε αυτές.
Θα σου προσθέσω και άλλους δύο παράγοντες, που μάλλον δεν τους σκέφτονται πολλοί:
Κάθε τουριστική επένδυση που γίνεται τα τελευταία χρόνια έχει πολύ πιο μεγάλο κόστος απόκτησης του οικοπέδου και κατασκευής του έργου.
Η δαιμονοποίηση (από την Ευρωπαϊκή Ένωση) και το κυνήγι εις βάρος των αγελάδων και των υπόλοιπων ζώων που καταναλώνουμε εμείς οι άνθρωποι έχει ως αποτέλεσμα την υπέρμετρη αύξηση του κόστους των τροφίμων.
Όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη έχουν ακόμη μεγαλύτερες συνέπειες στην Ελλάδα, μία χώρα όπου ο ανταγωνισμός δεν φαίνεται να λειτουργεί κανονικά και οι περισσότεροι τομείς της οικονομίας κινούνται με συγκεκριμένους παίκτες, όπου δεν μπορεί εύκολα να μπει κάποιος άλλος = τα προβλήματα υπερ-μεγενθύνονται. (Αναλυτικά για τους λόγους που ακριβαίνει πολύ το προϊόν μας σου έγραψα το 2024).
Έτσι ο ξενοδόχος πχ ενός ξενοδοχείου 3 αστέρων που εισέπραττε πριν 10 χρόνια πχ 70 Ευρώ τη βραδιά και έβγαζε το κέρδος που ήθελε, τώρα ζητάει 140 – 170 Ευρώ και συνήθως βγάζει τα ίδια ή και λιγότερα…
ΥΓ. Εννοείται πως πολύ σωστά μειώθηκε δραστικά και το περιθώριο φοροδιαφυγής, για τους Έλληνες. Την ίδια ώρα οι καταγγελίες για ξένους που αγόρασαν ακίνητα στην Ελλάδα και τα εκμεταλλεύονται τουριστικά εισπράττοντας «μαύρα» στο εξωτερικό πολλαπλασιάζονται.
Αλλαγή του τουριστικού μοντέλου και οι δυσκολίες των μικρομεσαίων
Η «στροφή» ξεκίνησε το 2023, το 2024 έγινε ορατή σε όλους τους ανθρώπους του κλάδου (σου την ανέλυσα εδώ) και το 2025 οι αλλαγή του τουριστικού μας μοντέλου δείχνει να είναι πλέον το νέο «καθεστώς»:
Ο τουρισμός φεύγει συντεταγμένα από τα χέρια των πολλών μικρών και μικρομεσαίων
Το κράτος τους έδωσε άπειρες επιδοτήσεις τις προηγούμενες δεκαετίες, όμως στην πλειοψηφία τους δεν σκέφθηκαν να μειώσουν το κόστος λειτουργίας τους, θεώρησαν πως θα βγάζουν χρήματα με τον ίδιο τρόπο, για πάντα.
Τα σοβαρά τουριστικά έσοδα μεταφέρονται σταδιακά στους μεσαίους και μεγάλους παίκτες και τους λίγους μικρομεσαίους που μπορούν να ακολουθήσουν, λόγω ποιότητας και σχέσης με τους πελάτες.
Επίσης φαίνεται πως επικροτείται άλλη μία νέα τάση: Ο τζίρος των τουριστών περνάει με ταχύτατους ρυθμούς από τα μικρομάγαζα των τουριστικών περιοχών στα μεγάλα σούπερ μάρκετ. Έτσι δηλώνονται τα πάντα από τις αλυσίδες, ενώ οι «μικροί» ετοιμάζονται σταδιακά να «χαιρετήσουν» ένας ένας.
Καμαρώνουμε για τα πολύ καλά οικονομικά αποτελέσματα που έχει ο τουρισμός μας, την ώρα που οι μικρομεσαίοι του χώρου έχουν πρόβλημα να παραμείνουν σε αυτόν.
Και όλα αυτά την ώρα που το πολύ αυξημένο κόστος έχει στρέψει τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων του τουρισμού στην αναζήτηση τουριστών που μπορούν να πληρώσουν πολλά, «για να βγει η άσκηση»…
Στο νέο μας τουριστικό μοντέλο δεν χωράνε πολλοί κανονικοί Έλληνες…
Την ώρα που το τουριστικό κόστος πολλαπλασιάστηκε, όπως και το κόστος διαβίωσης γενικότερα, οι μισθοί των πολιτών δεν ακολούθησαν με την ίδια ταχύτητα, ούτε και τα κέρδη των ανθρώπων του ιδιωτικού τομέα. Η αγοραστική δύναμη του μέσου Έλληνα αποτυπώνεται ανάγλυφα από τη Eurostat (είμαστε προτελευταίοι στην Ευρώπη, λίγο πιο πάνω από τη Βουλγαρία) και η φοροδιαφυγή που μέχρι πρότινος έδινε μία «ανορθόδοξη» λύση έχει πλέον καταπολεμηθεί σε μεγάλο βαθμό.
Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το εισόδημα του μέσου Έλληνα να έχει ανεβεί μεν λίγο, αλλά η αγοραστική του δύναμη να είναι εμφανώς πιο χαμηλή σε σχέση με το παρελθόν. Έτσι η δυνατότητά του να βάλει χρήματα στην άκρη για διακοπές έχει μειωθεί πολύ, μιας και πχ το σούπερ μάρκετ από 100 Ευρώ έγινε 200+, το κόστος του ρεύματος αυξήθηκε κλπ.
Φτάσαμε λοιπόν σε ένα παράδοξο, σε ένα «bottleneck», όπως λέμε στην Κατερίνη την κατάσταση που οδηγεί σε αδιέξοδο τους πολλούς: Ο μέσος Έλληνας έχει λιγότερα διαθέσιμα χρήματα για διακοπές, την ώρα που η πλειοψηφία των ανθρώπων του τουρισμού στοχεύουν πελάτες με όσο πιο υψηλά εισοδήματα!
Πόσα (και πώς) να αποταμιεύσει ο μέσος πολίτης για να επισκεφθεί έναν Ελληνικό τουριστικό προορισμό, που κάθε χρόνο γίνεται και πιο ακριβός;
Η λύση (που αναδεικνύει το πρόβλημα): Πιο φθηνά στο εξωτερικό!
Έτσι καταλήξαμε στο οξύμωρο να είναι πλέον μεγάλοι τουριστικοί προορισμοί του εξωτερικού πιο φθηνοί από την Ελλάδα μας!
Να είναι πιο φθηνά τα 5στερα στις Κάννες (!) από τα 5στερα στους κορυφαίους προορισμούς της Ελλάδας.
Να βλέπεις σε Ελληνικούς προορισμούς «τρίτο-τέταρτης προτεραιότητας» τιμές εφάμιλλες με ξενοδοχεία 4 αστέρων στο Παρίσι και το Λονδίνο (άρα και σχεδόν σε όλη την Ευρώπη).
Να έχεις πχ οικογένεια με 2 παιδιά και προϋπολογισμό 3.000 Ευρώ για μία εβδομάδα διακοπών. Με αυτόν στην Ελλάδα να βρίσκεις «αξιοπρεπείς» επιλογές διαμονής, φαγητού κλπ και στο εξωτερικό να βρίσκεις πολύ πιο ποιοτικές.
Να σκέφτεσαι «τι κάνω με 1.500 Ευρώ στην Ελλάδα;» και να απελπίζεσαι όταν το συγκρίνεις με τις επιλογές που έχεις στο εξωτερικό…
Να βρίσκεις λύσεις για διακοπές λίγων ημερών στο εξωτερικό με κόστη 400 – 600 Ευρώ, την ώρα που με αυτό το ποσό στην Ελλάδα «μάλλον θα δυσκολευτείς να βρεις κάτι»…
Για αυτό οι Έλληνες αυξάνουν τα ταξίδια τους προς το εξωτερικό! Επειδή με τα ίδια χρήματα νιώθουν ότι θα βρουν καλύτερη «αξία» εκεί! Όχι επειδή είναι πιο πλούσιοι τα τελευταία χρόνια!
– «Ηλία, δεν μπορείς να συγκρίνεις τις ομορφιές της Ελλάδας με αυτές του εξωτερικού. Εμείς είμαστε κάτι άλλο, συγκρίνεις «μήλα» με «αχλάδια», είναι λάθος η σύγκριση» μπορεί να σκεφθείς.
Σωστά! Συμφωνώ ότι η Ελλάδα είναι πανέμορφη και δεν συγκρίνεται με άλλη χώρα! Όταν όμως ένας άνθρωπος έχει χρήματα με τα οποία πχ μπορεί να πάει μία εβδομάδα στη Σαρδηνία ή 3 μέρες στα περισσότερα Ελληνικά νησιά, θα κάνει άλλες σκέψεις και θα αρχίσει να… βλέπει τα «μήλα» ως «αχλάδια».
Το 2009 και το 2025
Το 2009 η Ελλάδα ήταν ένα βήμα πριν τη χρεωκοπία. Παρά το ότι εισέπραξε φόρους περίπου 64 δις Ευρώ, είχε πολύ μεγάλο έλλειμμα. Αν δεν κάνω λάθος, εκείνη τη χρονιά δανειστήκαμε 30+ δις για να πληρώσουμε μισθούς δημοσίων υπαλλήλων και συντάξεις. Καταλήξαμε στη χρεωκοπία ακριβώς επειδή χρηματοδοτούσαμε (με δανεικά) έναν τεράστιο δημόσιο τομέα. Τότε το κράτος ήταν ασθενές, μα οι περισσότεροι πολίτες ζούσαν καλά (μεγάλο μέρος τους με δανεικά, άλλοι κάνοντας δουλειές με το δημόσιο).
Η Ελληνική οικονομία έχει περάσει εδώ και λίγα χρόνια σε ρυθμούς πλεονασμάτων, που γίνονται κάθε χρόνο μεγαλύτερα. Αυτό επιτεύχθηκε κυρίως με πολύ πιο «αποτελεσματική είσπραξη των φόρων, περίπου +20 δις τον χρόνο σε σχέση με μόλις πριν 5 – 6 χρόνια. Εκεί που ήμασταν στους τελευταίους της Ευρώπης όσον αφορά τα φορολογικά έσοδα σε σχέση με το ΑΕΠ, φτάσαμε/περάσαμε τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Αυτά τα 20 δις Ευρώ αφαιρούνται κάθε χρόνο από την αγορά και πλέον οι πολίτες έχουν περάσει σε άλλη φάση: Η πλειοψηφία ζορίζεται οικονομικά και δυσκολεύεται να αποταμιεύσει. Από ένα ασθενές κράτος και «δυνατούς» πολίτες, φτάσαμε σε ένα «εύρρωστο» κράτος με τους «περισσότερους πολίτες να ταλαιπωρούνται».
Δεν είναι επιτυχία το να διώχνουμε τους Έλληνες για διακοπές στο εξωτερικό…
Το να έχουμε φτάσει στο σημείο να πάνε οι Έλληνες διακοπές στο εξωτερικό επειδή δεν μπορούν να πληρώσουν τις τιμές της Ελλάδας δεν είναι σημάδι πως τα πράγματα πάνε καλά και δικαιούμαστε να πανηγυρίζουμε για αυτό. Φοβάμαι πως το επόμενο στάδιο θα είναι σε μερικά χρόνια να μη μπορούν να πάνε καθόλου διακοπές (και τότε ίσως κάποιοι πανηγυρίσουν νομίζοντας πως «οι Έλληνες επιλέγουν και πάλι Ελλάδα»).
Θα ήταν καλό να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε λίγο πιο λογικά και να προβληματιστούμε γιατί σε σύγκριση με το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Ρώμη, τη Μαδριτη και την Πράγα οι περισσότεροι Ελληνικοί προορισμοί είναι ακριβότεροι. Και πώς γίνεται ταυτόχρονα να έχουμε ακριβότερους προορισμούς, αλλά πολύ μικρότερη δαπάνη ανά τουρίστα;
Αν Ελλάδα είναι απρόσιτη τουριστικά για τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, αυτό σημαίνει πως κάτι κάνουμε λάθος. Όχι, δεν σημαίνει πως οι Έλληνες δεν ξέρουν που να πρωτοταξιδέψουν και για αυτό πάνε μαζικά και στο εξωτερικό.
Υπάρχει η πραγματική ζωή και κοινωνία και οι αριθμοί που βλέπει κάποιος «από ψηλά». Προτείνω να αναζητήσουμε την αλήθεια και να μη μείνουμε μόνο σε μία επιφανειακή ανάλυση των στοιχείων. Γιατί τότε θα διαπράξουμε τα ίδια λάθη που κάναμε και με το στεγαστικό…
Εσύ τι γνώμη έχεις;
Και μην ξεχνάς: Μαζί είμαστε πιο δυνατοί!
Ηλίας
Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης διευθύνει τον όμιλο εταιρειών MORE, στην Ελλάδα είναι επενδυτής και αναλυτής της αγοράς ακινήτων και ταυτόχρονα συμβουλεύει 300+ επενδυτές και μικρομεσαίους επιχειρηματίες στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Ρουμανία.
Είναι συγγραφέας του βιβλίου για το επιχειρείν στην Ελλάδα με τίτλο «Το Πρώτο Βήμα» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
